“Një figurë themelore e lëvizjes nacionaliste shqiptare të sapolindur, dijetari Fan S. Noli krijoi forcën e lëvizjes në Shtetet e Bashkuara, ku ai themeloi Kishën Ortodokse Shqiptare”.
“Daily Sabah” e ka nisur kështu artikullin kushtuar figurës, rolit dhe veprimtarisë së rëndësishme të Fan. S Nolit, veprat e të cilit tashmë do të jenë të ekspozuara në një librari në Boston.
E vendosur modestisht në katin e dytë të ndërtesës pranë Katedrales, biblioteka arkivore e rrallë që zotëron Neka Doko hap dyert e saj në një zyrë me dritare dhe pamje nga lokalet të lagjes së ngushtë të Greater Bostonit. Doko, e cila gjithashtu mban titullin Ndërmjetësuese Ndërkulturore, është një arkiviste e pasionuar dhe ambicioze me shumë gjuhë të ditura. Ajo drejton punën në mënyrë të përsosur dhe me një hijeshi të lidhur, sidomos për ata që e ndajnë afrimitet dhe që vlerësojë rëndësinë bashkëkohore të njeriut që e udhëhoqi lëvizjen nacionaliste shqiptare me fuqinë jo të dhunshme të inteligjencës së tij të pashoqe dhe krijuese.
Entuziazmi i saj për trashëgiminë e lënë nga Fan S. Noli është i dukshëm, ndërsa ajo bisedon me zili për të shprehur rëndësinë e madhe të një individi që orkestroi si reformimin e krishterimit ortodoks të Lindjes dhe shtetëzimin e kulturës shekullore shqiptare në epokën moderne, post-perandorake me humanizmin intelektual të tij të tmerrshëm dhe të përkryer.
Si rezidente në Boston për dekadën e kaluar dhe me historinë familjare nga Pashaliku i Beratit, ajo ruan një koleksion mahnitës të librave të botimit të parë nga Noli i botuar në dekadat e hershme të shekullit të 20-të. Ndër veprat e tij letrare fillestare janë himnet bizantine, të cilat ai përktheu nga shkrimet e shenjta greke në shqip, duke përfaqësuar hyrjen e paprecedent të gjuhës amtare në liturgjinë e besimit ortodoks. Përkthimet e tij shkuan përtej teksteve fetare, pasi ai solli Omar Khayyám, Don Kishot, Shekspir dhe të tjerët në një ringjallje të zgjuar gjuhësore.
Dhe më shumë, Noli ishte një shkrimtar pjellor i prozës origjinale, duke përparuar gjuhën e kombit të tij në ndërrime epokale të modernitetit, ndërsa stili individual e përcaktonte gjithnjë e më shumë kartografitë e reja të solidaritetit kulturor. KJ